Urząd Miejski w Pilźnie ul. Rynek 6, 39-220 Pilzno Pokaż na mapie
tel. (14) 672 10 36 lub (14) 680 77 20 sekretariat@gminapilzno.pl

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Pilźnie

Kościoły, Kaplice i Cmentarze

49.9793980700,21.2913537025


Kościół parafialny p. w. św. Jana Chrzciciela w Pilźnie jest najstarszym i najokazalszym zabytkiem architektury tego miasta. Dokładna data jego budowy nie jest znana. Przyjęło się jednak uważać, że został wzniesiony niedługo po lokacji miasta, a więc w trzeciej tercji XIV wieku. Przypuszczalnie na początku kościół był niewielką, kamienno-ceglaną budowlą gotycką o jednej nawie, zamkniętym trójbocznie prezbiterium i ścianach opiętych masywnymi szkarpami uskokowymi. Po kolejnych dwóch pożarach miasta, około 1400 i 1474 roku, odbudowywano go, podwyższano a także powiększono o dwie nawy boczne, aż stał się trójnawową bazyliką. W okolicach 1482 r. dobudowano północno-zachodnią kaplicę, a dwadzieścia lat później kaplicę południową oraz wysoką wieżę. Ta jednak zawaliła się w skutek błędu popełnionego przez budowniczych lub podczas pożaru kościoła w 1536 roku. Dopiero w ok. 1580 r. odbudowano ją i podwyższono do obecnej wysokości. Dokonał tego sprowadzony z Wrocławia murator Jeremiasz Quier. To on ponoć podwyższył główną nawę kościoła. Od tego czasu dominuje ona nad cała zabudową miasta, a wieża stanowi główną dominantę w budowli kościoła.

Podczas przeprowadzonego w 1701 r. remontu kościoła dokonano częściowej jego barokizacji nakrywając nawę główną i prezbiterium sklepieniami kolebkowymi, a ostry łuk tęczy zastąpiono półkolistym. Wtedy też otworom okiennym nawy nadano obecny kształt. Pięćdziesiąt lat później na wieży zainstalowano zegar o czterech dużych tarczach, natomiast ją samą nakryto baniastym hełmem z latarnią. Dopiero w 1877 r. zastąpiono obecnym hełmem ostrosłupowym.

Od początków swego istnienia, pilźnieński kościół św. Jana Chrzciciela otaczał cmentarz parafialny, który po 1784 r. został zlikwidowany. Nową nekropolię założono na południe od zwartej miejskiej zabudowy. Po tym wydarzeniu, na miejscu starego cmentarza pojawił się obecny plac przykościelny. Sąsiaduje z nim teren klasycystycznej plebanii, odgrodzony murem, z okazałą bramą powstałą w 1787 roku. Po południowej stronie kościoła stanął istniejący do dziś parterowy dom parafialny a po północnej wikarówka i organistówka. W tej ostatniej działa obecnie Muzeum Regionalne.
W dzisiejszym kształcie, kościół św. Jana Chrzciciela prezentuje się, jako budowla gotycka typu bazylikowego, o kamiennej i ceglanej strukturze opięła masywnymi szkarpami ścian. Składa się on z trzynawowego korpusu, po bokach, którego są dwie kaplice i północna kruchta, zamkniętego trójbocznie prezbiterium, z towarzyszącą mu od strony północnej zakrystią oraz kilkukondygnacyjnej wieży, związanej z zachodnią ścianą szczytową nawy głównej. Nad nawą główną i prezbiterium wznoszą się wysokie dachy siodłowe o stromych, pobitych miedzianą blachą połaciach z wieżyczką na sygnaturkę. Nawy boczne, kaplice i zakrystię nakrywają dachy pulpitowe. Gotycki charakter podkreślają ostrołukowe otwory okien prezbiterium i wejść, również tych zamurowanych w trakcie przekształceń budowli dokonywanych od XVII do końca XIX wieku.

Secesyjne polichromie figuralne i ornamentalne zdobią nakryte barokowymi sklepieniami kolebkowymi z lunetami wnętrze prezbiterium i nawy głównej, a późnogotyckimi gwiaździstymi naw bocznych oraz południowo-zachodniej kaplicy. Dzieła wykonał w 1909 r. artysta malarz i witrażysta Karol Zyndram Maszkowski. Wyposażenie wnętrz pochodzi głównie z XVIII i XIX w. Składają się na nie m.in.: wykonany z białego piaskowca ołtarz główny z 1887 r., dwa drewniane neogotyckie ołtarze boczne z tego samego czasu, dwa ołtarze późnobarokowe znajdujące się w nawach bocznych, osiemnastowieczna ambona, neogotycka marmurowa chrzcielnica z 1898 r., organy o rokokowym prospekcie z końca XVIII wieku. Najstarszym i najcenniejszym zabytkiem dawnej sztuki jest umieszczona w prezbiterium późnogotycka polichromowana figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z około 1500 roku. Oprócz niej na uwagę zasługują dwa późnobarokowe krucyfiksy oraz marmurowe i kamienne epitafia: Andrzeja Boboli (1540-1616), podkomorzego wielkiego koronnego i starosty pilzneńskiego, Sebastiana Petrycego (1554-1626), urodzonego w Pilźnie lekarza i profesora Akademii Krakowskiej oraz księdza Karola Szczeklika (1864-1908), urodzonego w Pilźnie autora pierwszej jego monografii i inne epitafia.

Zdjęcia